De elastische stem van Sarah Vaughan

Ze wordt meestal in één adem genoemd met haar tijdgenote Ella Fitzgerald: Sarah Vaughan. En terecht. Ook zij behoort met een carrière van bijna halve eeuw tot de grootste zangeressen in de klassieke jazztraditie. Zij wordt gezien als een belangrijke vertolkster van het bebop-idoom en was bovendien een uitstekende pianiste.

Sarah Lois Vaughan werd op 27 maart 1924 geboren in Newark (New Jersey). Haar ouders waren beiden muzikant en op jeugdige leeftijd belandde ze al in het kerkkoor in haar woonplaats en kreeg ze piano- en orgelles. En ze viel op, haar talent trok de aandacht. Net als de zes jaar oudere Ella Fitzgerald eerder deed nam zij in 1942 deel aan het amateurconcours in het Apollo Theater in Harlem, New York en won met glans. 

Het was de periode dat de jazz helemaal in het teken stond van de ontwikkeling van de bebop. En het was in die periode dat Vaughan als professional haar opwachting maakte in de muziekwereld. Na haar winst in Harlem kwam zij op voorspraak van componist, bandleider, zanger, trompettist, trombonist en gitarist Billy Eckstine in 1943 als zangeres en tweede pianiste terecht in de bigband van Earl Hines. Veel ‘modernisten’ uit die tijd, zoals trompettist Dizzy Gillespie en saxofonist Charlie Parker, speelden in de band van Hines. Die formatie werd echter een jaar na haar toetreden opgeheven en Sarah Vaughan sloot zich aan bij de nieuwe band van Billy Eckstine. Ze bleef in die periode ook werken met Gillespie en Parker.

In die periode ontwikkelde ze zich tot één van de belangrijkste vertolkers van het bebop-idoom. Ze had een elastische stem die de lastigste intervallen schijnbaar moeiteloos kon nemen. Haar stem was expressief, haar vocale bereik groot, haar improvisaties speels en avontuurlijk en haar harmonische kennis groot. Haar eerste plaat maakte ze in 1945 met onder andere Gillespie en Parker: Lover Man. Haar eerste bescheiden hit scoorde met ze echter met een popsong uit die tijd: It’s Magic. Het was ook de periode dat zij steeds meer solo ging optreden. 

In 1954 kwam zij voor het eerst naar Nederland met de show Jazztime U.S.A. Ze was naar Nederland gehaald door Paul Acket en trad op in het Concertgebouw in Amsterdam en het gebouw van Kunst en Wetenschappen in Den Haag. Zij had inmiddels zoveel naam gemaakt dat ze The Divine Sarah Vaughan werd genoemd. Ze was uitgegroeid tot een wereldster. Net als haar tijdgenote Ella Fitzgerald kon zij ‘instrumentaal’ zingen, alsof zij een vanzelfsprekend onderdeel van het ensemble was, zonder haar aandacht voor de tekst ook maar één moment te laten verslappen. 

Haar veelzijdigheid gebruikte ze voor het zingen van het meest uiteenlopende werk. Zo waren haar vertolkingen van de langzame ballades als September Song, Jim en I’m Glad Ther’s You met onder andere pianist Jimmy Jones en trompettist Clifford Brown van onnavolgbare klasse. Maar dat gold ook voor een andere specialiteit van haar, de scatzang, die zij toepaste in de snellere songs. Na 1954 is zij nog vele malen te horen en te zien geweest in Nederland met als begeleiders op de piano onder andere Jimmy Jones, Kirk Stuart, Chick Corea, Bob James, Jan Hammer, John Veith, Carl Schroeder en George Gaffney. Daarnaast werkte zij met grootheden als Miles Davis en Quincy Jones.

Haar veelzijdigheid en vooral flexibiliteit bleek in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Haar stemgeluid was in die periode aanzienlijk lager geworden in vergelijking met het begin van haar carrière en daar paste zij zich schijnbaar moeiteloos bij aan met een repertoire van eigentijdse composities van onder meer Burt Bacharach, Michel Legrand en Antonio Carlos Jobim. Toch liet zij ook in die periode het traditionele repertoire niet varen en bleef zij ook nummers zoals George Gerswin’s Embraceable You en Duke Ellington’s Prelude to A Kiss zingen. 

Sarah Vaughan is tot en met de jaren tachtig blijven optreden en platen blijven maken. Haar laatste concert vond plaats in de beroemde New Yorkse Blue Note Club in 1989. Ze was toen al ziek en is op 3 april 1990 op 66-jarige leeftijd in Hidden Hills, een voorstad van Los Angeles, overleden aan longkanker. Sarah Vaughan is drie keer getrouwd geweest en ook weer gescheiden. In 1961 adopteerde ze haar dochter Debora die later als Paris Vaughan naam maakte als actrice. In 1989 heeft zij nog een Lifetime Grammy Award gekregen. In 1988 was zij al opgenomen in de Jazz Hall Of Fame in Tulsa (Oklahoma). Tevens is zij geëerd met een ster op de beroemde Walk of Fame in Hollywood.