Benny Goodman omarmde jazz en klassiek

De klarinet is meestal niet het eerste instrument waaraan men denkt bij jazz. Toch is het van oudsher al een veel gebruikt jazzinstrument. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de vooraanstaande positie die het instrument heeft in de aan jazz verwante klezmer– en zigeunermuziek.

Muziekstijlen waarbij, net als in de jazz, veelvuldig geïmproviseerd wordt.

Veel jazzmuzikanten spelen naast een instrument als saxofoon of trompet dan ook klarinet als tweede of derde instrument. Grote namen die dat deden waren onder andere Lester Young, Sydney Bechet en Eric Dolphy. Maar de grootste klarinettist uit de jazzgeschiedenis is nog altijd Benny Goodman die ook het klassieke repertoire voor dit instrument tot in de puntjes beheerste.

Benjamin David Goodman

Benny Goodman, geboren op 30 mei 1909 als Benjamin David Goodman in een arm Russisch-Joods immigranten gezin in Chicago, leert al jong klarinet spelen in een jeugdorkest. Chicago is in die tijd, de beginjaren van de twintigste eeuw oftewel ‘The Roaring Twenties’ een vooraanstaande muziekstad met een eigen jazzstijl.

Deze Chicago-jazz laat zich het beste omschrijven als een blanke stijl met een strakker geordend kader dan de oorspronkelijke, vrijere jazz uit New Orleans. In die Chicago-stijl is de muziek van Goodman geworteld. Dat is natuurlijk niet zo verwonderlijk, want dat maakt hij van zeer nabij mee en probeert hij als jong ventje ook na te spelen. En dat werpt uiteindelijk zijn vruchten af.

In 1926 debuteert hij als klarinettist in de band van Ben Pollock. In dat jaar maakt hij met die band ook zijn eerste plaatopname.

Daarnaast speelt hij in allerlei bezettingen met generatiegenoten als de trompettisten Red Nicols en Jimmy McParkland, de kornettist Bix Beiderbecke, altsaxofonist Jimmy Dorsey, pianist Art Hodes, gitarist Eddy Lang, vibrafonist Red Norvo en tenorsaxofonist Bud Freeman.

In die periode leert hij veel, speelt veel en ontwikkelt zich stormachtig. Het gaat zo goed dat hij in 1934 besluit zijn eigen orkest op te richten. Dat wordt een groot succes. Zijn populariteit als ambitieus leider van een gestroomlijnde bigband, waarin hij zelf geregeld virtuoos soleert op de klarinet, stijgt in de jaren ‘30 en ’40 naar ongekende hoogte.

Dat succes is mede te danken aan de uitmuntende arrangeurs waarmee hij zich omringt als Fletcher Henderson, Eddy Durham, Benny Carter, Jimmy Mundi en Eddie Sauer.

De Muziek van Benny Goodman

Het repertoire bestaat vooral uit dansbare jazz en sweet music. Grote Goodman-hits uit die periode zijn  Air Mail Special, Flying Home, One o’Clock Jump, Sing Sing Sing, Stompin’ at The Savoy, Jersey Bounce en zijn bekende tune Let’s Dance. In zijn band spelen uitstekende solisten zoals de trompettisten Bunny Berigan, Ziggy Elman en Harry James. Ook drummer Gene Kruppa speelt lang bij zijn band, Jess Stacy is zijn vaste pianist.

 Verder haalt hij zangeressen als Martha Tilton, Helen Forrest, Helen Ward, Peggy Lee en Billy Holiday regelmatig naar zijn orkest. Ook weet hij zichzelf als solist met veel speelvreugde te presenteren en dat levert hem de status van idool op met als bijbehorende titel ‘The King of Swing’.

Maar jazz is niet de enige muziek voor Goodman.

Klassieke Scholing

Ook de klassieke muziek heeft zijn interesse. Zo heeft hij eind jaren ’30 al een opname gemaakt van Mozarts Klarinetkwintet. Na de Tweede Wereldoorlog gaat hij zich naast de jazz nog meer toeleggen op de klassieke muziek.

Hij begint in die periode zelfs een klarinetstudie bij Reginald Clifford Kell om een hele nieuwe techniek aan te leren om die klassieke muziek op de juiste wijze te kunnen spelen.

Daarna speelt hij vooral werken van voornamelijk 20e-eeuwse componisten als Igor Stravinsky, Leonard Bernstein en Morton Gould. De beroemde Hongaarse componist Béla Bartók schrijft zelfs speciaal voor hem het stuk ‘Contrasts’, een virtuoos driedelig werk voor klarinet, viool en piano.

In 1950 speelt hij de wereldpremière van het aan hem opgedragen klarinetconcert van de Duitse componist Paul Hindemith. Ook speelt hij de wereldpremière van het tweede klarinetconcert van Malcom Arnold en is hij als klassiek klarinettist te horen en te zien in Nederland. In de jaren ’60 treedt hij als solist op bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Franz Paul Decker tijdens een uitvoering van Mozarts klarinetconcert.

Hij blijft de jazz echter ook trouw.

Film en Tournee

Zo neemt hij in 1955 met een speciaal samengestelde bigband de muziek op voor een film over zijn leven, ‘The Benny Goodman Story’. Goodman wordt in die film gespeeld door de acteur Steve Allen. Daarnaast maakt hij om de paar jaar een aantal lange bigband tournee’s over de wereld en geeft hij losse concerten in kleine bezettingen.

Dat is prima te combineren met zijn solistisch werk bij gerenommeerde symfonieorkesten en het vastleggen van kamermuziek op de plaat. In 1982 treedt hij voor de laatste keer op in Nederland tijdens het North Sea Jazz Festival in Den Haag met een gelegenheidsband met onder meer tenorsaxofonist Scott Hamilton, trompettist Warren Vaché en drummer Mel Lewis in de gelederen.

Benny Goodman is op 13 juni 1986 op 77-jarige leeftijd in New York overleden.

Het Centrum voor Traditionele Jazz (CTJH) zoekt voor The Roaring Twenties Experience, het ambitieuze jazzorkest van het CTJH, een bevlogen en enthousiaste technicus die als vrijwilliger zijn kennis en kunde wil inzetten bij zowel de concerten en repetities van het orkest als bij de acht concerten van andere jazzbands die per seizoen door het CTJH in Harlingen worden georganiseerd. Als technicus ben je officieel lid van het orkest. Professionele geluidsapparatuur is aanwezig. Belangstellenden kunnen zich aanmelden via info@ctjh.nl of bij Derk Bolt,  06 27 333 794.

Wie wil weten hoe traditionele jazz ooit echt heeft geklonken, mag het concert van het Dreamland Orchestra op zondag 12 december in Hotel-Restaurant ’t Heerenlogement in Harlingen niet missen. Het Centrum Traditionele Jazz Harlingen (CTJH) sluit met dit zeer bijzondere concert de eerste helft van dit concertseizoen af met een kwintet van professionele muzikanten die de jazz uit de ‘roaring twenties’ spelen zo als het toen bedacht is. Dat belooft dus een bijzondere muzikale middag te worden. De aanvang is 14.30 uur.  Entree: €12,50. Vrienden van het CTJH: €10.

Het Dreamland Orchestra is een vijfmansformatie die de traditionele jazz uit de periode van 1921 tot 1934 speelt. Zij doen dat op een bijzondere manier en dat is akoestisch. Precies zo als het in die periode dus ook werd gespeeld. Alleen de zang is versterkt. Het repertoire dat zij brengen is heel gevarieerd en bestaat uit de muziek die door destijds bekende groepen als het Halfway-House Orchestra en de New Orleans Owls werd gespeeld, maar ook uit werk van Duke Ellington, Fletcher Henderson en New Yorkers als Red Nichols, Jimmy Dorsey, Miff Mole en Adrian Rollini.

Het orkest bestaat uit Kurt Weiss op trompet, Leo van Oosterom op klarinet en altsax, Hans Bosch op klarinet en saxen, Tom Stuip op banjo en Arend Huisman die de sousafoon bespeelt en zingt. Topmuzikanten die inmiddels een mooie carrière hebben opgebouwd. Zo speelde Kurt Weiss met Ray Charles, Artie Shaw, Glenn Miller, Jimmy Dorsey, Aretha Franklin, Natalie Cole, Donna Summer en Rosemary Clooney. Leo van Oostrom speelde in de big-bands van Frans Elsen en Rob Madna en in het Metropoolorkest. Hans Bosch studeerde zowel jazz als klassiek op klarinet en saxofoon. Tom Stuip is wereldwijd een veelgevraagd banjospeler en Arend Huisman speelt in Noordpool Orkest, het Glenn Miller Orchestra en leidt een aantal bigbands zoals The Roaring Twenties Experience, het huisorkest van het CTJH. Een droom van een wereldorkest dus dat nu Harlingen aandoet.

Helaas werd dit concert ivm de toen geldende maatregelen afgeblazen.

Het tweede door het Centrum Traditionele Jazz Harlingen (CTJH) georganiseerde concert van dit seizoen vindt plaats op zondag 14 november. Dan komt het Kaiser Swing Quartet naar Harlingen. Zij spelen onvervalste gipsy jazz en beheersen deze snelle, opzwepende muziek tot in de puntjes. Het concert vindt plaats in Hotel-Restaurant ’t Heerenlogement in Harlingen. De aanvang is 14.30 uur.  

Het Kaiser Swing Quartet speelt jazz en jazzstandards uit de jaren ’30 en ’40 in de stijl van gitarist Django Reinhard en violist Stéphane Grappelli, maar maakt ook uitstapjes naar de musette en andere vormen van  zigeunermuziek. Bert Smits speelt viool, mandoline en zingt. Hij volgde vele workshops en masterclasses in onder ander klezmer (traditionele Joodse muziek), Roemeense muziek en gipsy jazz. Hij speelt ook in het Lollo Meier Quartet en Dragisha.

Arjen Keijzers speelt sologitaar. Hij groeide op in een muzikale familie. Jazz, klassiek en wereldmuziek zijn de stijlen waarmee hij is grootgebracht. Als kind startte hij met het spelen van trompet. Later ging hij over op gitaar. Hij beheerst diverse stijlen, zoals  rock, blues en neoklassiek. Naast de elektrische gitaar bleef de akoestische gitaar hem ook altijd trekken. Zijn liefde voor de gecompliceerde muziek van Django Reinhardt won het uiteindelijk van de andere stijlen en hij legde zich daar volledig op toe. 

Bas van Domburg is de ervaren rhythm gitarist en de theaterman van het gezelschap. Anne-Maarten van Heuvelen neemt de  zang en contrabas voor zijn rekening. Hij is singer/songwriter en multi-instrumentalist. Naast het Kaiser Swing Quartet speelt hij ook in  groepen als de Red Hot Percolators, No Blues (folkblues en Arabische muziek) en Marble Tones.

Jazzfotograaf Cor Dekker heeft op zondag 10 oktober jongstleden in het sfeervolle hotel-restauarant ‘t Heerenlogement in Harlingen een prachtige serie foto’s gemaakt van het door het Centrum Traditionele Jazz Harlingen (CTJH) georganiseerde concert door The Blue Goose Revival Jazzclub. Bij deze een aantal foto’s uit die serie. En vergeet niet in uw agenda te noteren dat het volgende concert op 14 november zal plaatsvinden. Dan komt het Kaiser Swing Quartet met swingende gipsy muziek naar ‘t Heerenlogement in Harlingen.